در دنیای برنامهنویسی، اصطلاحات جاوا (Java) و جاوا اسکریپت (JavaScript) اغلب با یکدیگر اشتباه گرفته میشوند، اما این دو زبان برنامهنویسی تفاوتهای عمدهای دارند. اگرچه هر دو از محبوبیت بالایی برخوردارند، اما در کاربردها، سینتکس، و محیطهای اجرایی تفاوتهای چشمگیری دارند. در این مقاله به بررسی تفاوتهای اصلی بین جاوا و جاوا اسکریپت پرداخته میشود.
تعریف جاوا
جاوا یک زبان برنامهنویسی عمومی و مبتنی بر شیء (Object-Oriented) است که توسط شرکت سان مایکروسیستمز (Sun Microsystems) در سال 1995 توسعه داده شد. جاوا به دلیل قابلیتهای بینپلتفرمی خود، در بسیاری از حوزههای مختلف از جمله توسعه نرمافزارهای کاربردی، توسعه وب و برنامهنویسی موبایل استفاده میشود. یکی از شعارهای معروف جاوا “یک بار بنویس، همه جا اجرا کن” (Write Once, Run Anywhere) است که به قابلیت اجرایی بودن آن در سیستمعاملهای مختلف اشاره دارد.
تعریف جاوا اسکریپت
جاوا اسکریپت یک زبان برنامهنویسی سطح بالا و تفسیری است که به طور عمده در توسعه وب به کار میرود. این زبان برای تعامل با محتواهای وب و ایجاد وبسایتهای پویا و تعاملی استفاده میشود. جاوا اسکریپت ابتدا توسط برندان آیک (Brendan Eich) در سال 1995 برای نتاسکیپ (Netscape) توسعه یافت و به سرعت به یکی از ارکان اصلی توسعه وب تبدیل شد.
تفاوتهای اصلی بین جاوا و جاوا اسکریپت
1. نوع زبان برنامهنویسی
- جاوا: یک زبان برنامهنویسی کامپایلری و مبتنی بر شیء است که برای توسعه نرمافزارهای بزرگ و مقیاسپذیر به کار میرود.
- جاوا اسکریپت: یک زبان برنامهنویسی تفسیری است که به طور عمده در سمت کلاینت برای ایجاد تعاملات پویا در وبسایتها استفاده میشود.
2. محیط اجرایی
- جاوا: برنامههای جاوا نیاز به یک محیط زمان اجرای جاوا (Java Runtime Environment – JRE) دارند. این برنامهها در ماشین مجازی جاوا (Java Virtual Machine – JVM) اجرا میشوند، که این امکان را فراهم میکند تا بر روی سیستمعاملهای مختلف بدون نیاز به تغییر کد اجرا شوند.
- جاوا اسکریپت: جاوا اسکریپت به طور معمول در مرورگرهای وب اجرا میشود و نیازی به نصب محیط خاصی ندارد. علاوه بر مرورگرها، جاوا اسکریپت میتواند در سرورها نیز با استفاده از محیطهایی مانند Node.js اجرا شود.
3. کاربردها
- جاوا: جاوا برای توسعه نرمافزارهای کاربردی، اپلیکیشنهای موبایل (اندروید)، سیستمهای توزیعشده، سرورهای وب و بسیاری دیگر استفاده میشود. جاوا همچنین در توسعه برنامههای سازمانی و سیستمهای بزرگ مقیاس محبوب است.
- جاوا اسکریپت: جاوا اسکریپت به طور عمده در توسعه وبسایتهای پویا و تعاملی استفاده میشود. از آن در ایجاد اسکریپتهایی که با کاربران تعامل دارند، تغییرات دینامیک در صفحه وب ایجاد میکنند و درخواستهای AJAX را مدیریت میکنند، بهره میبرند.
4. سینتکس و نحوه نوشتن کد
- جاوا: سینتکس جاوا به دلیل ماهیت شیءگرا بودن آن پیچیدهتر است و نیاز به تعریف کلاسها و متدها دارد. کدهای جاوا برای اجرای برنامه باید کامپایل شوند.
- جاوا اسکریپت: سینتکس جاوا اسکریپت سادهتر و انعطافپذیرتر است. این زبان نیازی به کامپایل ندارد و کدهای آن به صورت خط به خط تفسیر و اجرا میشوند.
5. مدیریت حافظه
- جاوا: جاوا دارای یک سیستم مدیریت حافظه خودکار (Garbage Collection) است که به صورت خودکار حافظه اشغال شده توسط اشیاء بلا استفاده را آزاد میکند.
- جاوا اسکریپت: جاوا اسکریپت نیز دارای Garbage Collection است، اما مدیریت حافظه در آن سادهتر از جاوا است زیرا کاربردهای آن معمولاً در محیطهای سبکتری مانند مرورگرهای وب است.
6. وابستگی به پلتفرم
- جاوا: جاوا با استفاده از JVM قابلیت اجرا بر روی هر پلتفرمی را دارد که JVM را پشتیبانی میکند. این امکان به توسعهدهندگان اجازه میدهد تا برنامههای جاوا را بر روی سیستمعاملهای مختلف اجرا کنند.
- جاوا اسکریپت: جاوا اسکریپت به دلیل اجرای مستقیم در مرورگر، به پلتفرم خاصی وابسته نیست و در تمامی مرورگرهای مدرن پشتیبانی میشود.
7. امنیت
- جاوا: جاوا امنیت بسیار بالایی دارد و امکانات گستردهای برای کنترل دسترسی و مدیریت امنیت دادهها فراهم میکند.
- جاوا اسکریپت: جاوا اسکریپت نیز از لحاظ امنیتی بهینه شده است، اما به دلیل اجرای مستقیم در مرورگر، آسیبپذیریهایی مانند حملات XSS (Cross-Site Scripting) را نیز دارد.
نتیجهگیری
جاوا و جاوا اسکریپت دو زبان برنامهنویسی بسیار محبوب و پراستفاده هستند، اما تفاوتهای عمدهای در نوع، کاربرد و محیط اجرایی آنها وجود دارد. جاوا یک زبان کامپایلری و شیءگرا است که در توسعه نرمافزارهای پیچیده و بزرگ استفاده میشود، در حالی که جاوا اسکریپت یک زبان تفسیری و عمدتاً در توسعه وب به کار میرود. آگاهی از این تفاوتها به برنامهنویسان کمک میکند تا از هر زبان در جایگاه مناسب خود بهره ببرند.
